عطاءالله آموزیان، دانش آموخته دکترای تاریخ:

از جابر حیان تا نصیرالدین طوسی، فلسفه اسماعیلی در عصر کلاسیک، نویسندگان، سید حسین نصر، مهدی امین رضوی ترجمه مهدی فدایی مهربانی، تهران،فلات، /مجمع فلاسفه ایرانی

اسماعیلیه بنامهای مختلفی چون “باطنیه،تعلیمیه ،سبعیه ،” خوانده شده است. این آیین به دلیل اعتقاد به جدایی میان ظاهر وباطن تمام آیات قرآن وتعالیم دینی زیر مجموعه مذاهب باطنی اسلامی قرار گرفته است.

اسماعیلیان در مقاطعی توانستند به حکومت دست پیدا کنند. حکومت فاطمیون در مصر در سال ۲۷۵ ق که توسط شخصی بنام” عبیدالله مهدی” بنا نهاده شده ودر ایران اسماعیلیان نزاری در الموت از جمله این حکومتها هستند. اسماعیلیانی که عمدتا به شاخه نزاری این فرقه تعلق دارند وحسن صباح آنرا بنا نهاد.

 

این کتاب مجلد دوم از مجموعه ۵ ج “منتخبات فلسفه در ایران” با عنوان فرعی “فلسفه ی اسماعیلی در عصر کلاسیک از جابرحیان تا نصیرالدین طوسی” است که مجلد نخست آن با عنوان از “زرتشت تا خیام” پیشتر منتشر شده است. این مجموعه که از سوی منتقدان غربی با عنوان “تخت جمشید فلسفه ایران” لقب گرفته است، در نوع خود یکی از بهترین آثار در زمینه تاریخ فلسفه در سپهر ایرانی بشمار میرود. حاصل بیش از سه دهه تلاش ویراستاران آن است.

 

شیوه ای که این اثر در پیش گرفته غالبا تحت عنوان آنتولوژی یا منتخبات است. این اثر نخست بدان جهت که دو ویراستار دانشمند، “دکتر سید حسین نصر ودکتر مهدی امین رضوی” مسءولیت انتخاب متون ،نگارش شروح ونظارت بر آن را بر عهده داشته اند با دیگر آثاری که تحت عنوان “تاریخ فلسفه” شناخته میشود به کلی تفاوت دارد.

در مجلد فعلی، با دیباچه ای به قلم مترجم فارسی، مهمترین متون فلسفی اسماعیلی اراءه وشرح داده شده است. این کتاب چشم اندازی مفید از آموزه های فلسفه فرقه اسماعیلی بدست میدهد.

 

کتاب “الاحجار جابر حیان ،کشف المحجوب وینابیع الحکمه از سجستانی یا سیستانی،اعلام النبوه ابو حاتم رازی از داعیان بزرگ اسماعیلی، راحه العقل اثر حمیدالدین کرمانی داعی اسماعیلی،جامع الحکمتین ،بخشهایی از دیوان اشعار ورهایش حکیم ناصر خسرو قبادیانی،سیر وسلوک یا تصورات از نصیرالدین طوسی ونیز سه متن از بخشهای مختلف رسایل اخوان الصفا “که به موضوعات فلسفی می پردازد.(اخوان الصفا،گروهی بودند که در قرن ۴ ق دربصره بوجود آمد، ونگرش وتفکر فلسفی داشتند)

 

اگر مقدمه ” هرمان لندولت ” بر کشف المحجوب سجستانی” را نیز جزو متون لاتین در نظر بگیرم، درمجموع نسخه فوق حاوی هفده متن است. در گزیده نسخه انگلیسی از راحه العقل حمیدالدین کرمانی دوفصل از کتاب آورده شده است. در نسخه فارسی بخشهایی از زاد المسافرین ووجه دین از ناصر خسرو را نیز به متن افزوده است. این منتخبات وبرخی متون برای نخستین بار به فارسی ترجمه ودر اختیار علاقمندان به میراث تاریخ اندیشه فلسفی ایران دوره اسلامی قرار گرفته است.

56